De juiste spaakspanning is cruciaal voor een stabiel, soepel draaiend en duurzaam wiel. Als de spanning te laag is, kan het wiel zwabberen of snel uit de juiste uitlijning raken. Bij te hoge spanning loop je risico op brekende spaken of zelfs schade aan de velg. Gelukkig kun je de spanning van je spaken controleren met een paar eenvoudige technieken.
1. Waarom is spaakspanning belangrijk?
- Zorgt voor wielstabiliteit: Een goed uitgebalanceerd wiel voorkomt dat de velg gaat slingeren.
- Voorkomt spaakbreuk: Een te lage of te hoge spanning kan leiden tot spaakbreuken.
- Verbetert de krachtoverdracht: Een goed gespannen wiel verhoogt de stijfheid en zorgt ervoor dat energie efficiënt wordt overgedragen naar de weg.
- Verlengt de levensduur van je wiel: Correct gespannen spaken verminderen slijtage van zowel spaken als velg.
2. Manieren om de spaakspanning te controleren
Methode 1: Handmatig voelen (de “vingertest”)
Dit is de snelste manier om een indicatie te krijgen van de spaakspanning.
- Pak twee spaken die naast elkaar lopen (aan dezelfde kant van het wiel).
- Knijp ze zachtjes tegen elkaar en vergelijk de spanning over het hele wiel.
- De spaken zouden ongeveer evenveel weerstand moeten bieden.
- Voelen sommige spaken veel losser dan andere? Dan kan het wiel onstabiel zijn.
Let op: Dit geeft slechts een ruwe inschatting en is minder nauwkeurig dan een meetinstrument.
Methode 2: Luisteren naar de toon van de spaak (“klanktest”)
Elke spaak functioneert als een snaar en produceert een toon als je erop tikt.
- Gebruik je nagel, een spaaksleutel of een klein metalen voorwerp.
- Tik zachtjes tegen elke spaak en luister naar de toonhoogte.
- Een goed gespannen spaak geeft een helder, hoge toon. Een te losse spaak klinkt dof of heeft bijna geen toon.
- Vergelijk de toonhoogtes over het hele wiel. Grote verschillen duiden op een onbalans.
Tip: Op YouTube vind je voorbeelden van spaakgeluiden om mee te vergelijken.
Methode 3: Gebruik een spaakspanningsmeter (meest nauwkeurig)
Een spaakspanningsmeter (bijv. van Park Tool of DT Swiss) geeft een exacte meting van de spanning in Newton (N) of kilogramkracht (kgf).
Hoe gebruik je een spaakspanningsmeter?
- Plaats de meter op een spaak en druk op het meetmechanisme.
- Lees de waarde af en vergelijk die met de aanbevolen spanning voor jouw wieltype en spaakdikte.
- Herhaal dit voor meerdere spaken rondom het wiel om consistentie te checken.
Richtwaarden (afhankelijk van wieltype):
- Racefiets: 90–130 kgf
- MTB (voorwiel): 80–120 kgf
- MTB (achterwiel, aandrijfzijde): 110–140 kgf
- Gravel/touringfietsen: 100–120 kgf
Voordeel van een spanningsmeter: Je krijgt exacte data en voorkomt giswerk.
Methode 4: Check de zijwaartse stabiliteit van het wiel
Als de spaakspanning ongelijk is, zal het wiel niet perfect recht lopen.
- Til je fiets op en laat het wiel vrij draaien.
- Kijk of de velg wiebelt naar links of rechts.
- Gebruik een remblok of een wielrichter als referentiepunt en check of de velg ergens tegenaan komt.
- Wielen met ongelijke spaakspanning hebben vaak een merkbare slag.
Oplossing: Is de afwijking groter dan 1–2 mm? Dan moet je het wiel opnieuw richten.
3. Wat te doen bij afwijkende spaakspanning?
- Losse spaken? → Aandraaien met een spaaksleutel, met kleine incrementele aanpassingen.
- Te strakke spaken? → Lichtjes losdraaien, maar zorg dat het wiel recht blijft.
- Grote onbalans? → Overweeg om het wiel professioneel te laten richten bij een fietsenmaker.
Belangrijk: Maak altijd kleine aanpassingen per keer (max. ¼ slag per keer met een spaaksleutel). Een te agressieve aanpassing kan de velg vervormen.
4. Wanneer moet je de spaakspanning controleren?
- Bij een nieuw wiel: Na de eerste 500 km, omdat nieuwe spaken zich nog kunnen zetten.
- Na een harde klap (bijv. een gat in de weg of stoeprand raken).
- Als je wiel een slag heeft of onstabiel voelt.
- Voor een lange fietstocht of wedstrijd.
5. Samenvatting
- Handmatig voelen: Knijp in de spaken en zoek naar grote verschillen.
- Klanktest: Tik tegen de spaken en luister of de toonhoogte gelijk is.
- Gebruik een spanningsmeter: De meest nauwkeurige methode.
- Controleer de wieluitlijning: Kijk of de velg zijwaarts beweegt.
- Corrigeer indien nodig: Kleine aanpassingen met een spaaksleutel, of laat het doen door een professional.
Met regelmatig onderhoud en een correcte spaakspanning zorg je ervoor dat je wielen stabiel, snel en betrouwbaar blijven. 🚴♂️💨